W leczeniu zaburzeń erekcji najważniejsze to rozpoznać i leczyć „uleczalną” przyczynę zaburzenia, wprowadzić zmiany do stylu życia z wyeliminowaniem czynników ryzyka (kardiologicznych i metabolicznych) oraz prowadzić edukację pacjenta i jego partnera.
W leczeniu zaburzeń erekcji należy określić, czy przyczyna powodująca zaburzenie jest możliwa do odwrócenia. Do takich przyczyn zaliczymy czynniki psychogenne, urazy naczyń zaopatrujących prącie u młodych osób oraz choroby przebiegające ze zmniejszeniem stężenia testosteronu. W takich przypadkach odpowiednio: psychoterapia, zabieg z rekonstrukcją naczyniową, czy też terapia testosteronem może przynieść zdecydowaną poprawę.
W przypadku istnienia przyczyn potencjalnie nieodwracalnych (kardio- i neurogennych) poprawa jest możliwa przy zastosowaniu leków.
Leczenie farmakologiczne powinno zawsze odbywać się pod kontrolą lekarską!
Ze względu na obowiązujące prawo podano tutaj tylko nazwy międzynarodowe substancji (umieszczone w nawiasach na opakowaniu leku).
Leczenie doustne
Blokery fosfodiesterazy 5 (PDE5I) ułatwiają napływ krwi do prącia i wypełnienie ciał jamistych, a przez to powstanie erekcji. Do tej grupy leków zaliczamy następujące leki: sildenafil, którego aktywność pojawia się po 30–60 minutach i trwa ok. 12 godzin; tadalafil, którego efekt pojawia się po ok. 30 minutach i trwa do 36 godzin oraz wardenafil o charakterystyce podobnej do sildenafilu. Wyraźna poprawa erekcji widoczna jest po 12–24 tygodniach przyjmowania leków.
Możliwe jest stosowanie powyższych preparatów w formie „na żądanie” lub codziennie, wówczas stosowane dawki ulegają zmniejszeniu.
Należy pamiętać o BEZWZGLĘDNYM ZAKAZIE stosowania PDE5I w połączeniu z nitratami ze względu na możliwy zgon w wyniku interakcji lekowej. Dlatego leki z tej grupy powinien zawsze przepisywać lekarz, zbierając od pacjenta szczegółowy wywiad dotyczący przyjmowanych innych leków!
Stosowanie PDE5I z lekami obniżającymi ciśnienie tętnicze krwi może je dodatkowo obniżyć. Przeciwwskazania do stosowania leków z tej grupy, oprócz powyższych, to: przebyty niedawno udar mózgu lub zawał serca, niskie ciśnienie tętnicze (<90/50) (przed rozpoczęciem leczenia należy ocenić podatność pacjenta na rozszerzające naczynia działanie sildenafilu), jednostronna utrata wzroku, ostrożnie u osób z anatomicznymi deformacjami prącia, u pacjentów z chorobami predysponującymi do wystąpienia priapizmu (np. niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, szpiczak mnogi lub białaczka) oraz u pacjentów z chorobą wrzodową albo zaburzeniami krzepnięcia. Nie należy stosować tych leków u osób, u których aktywność seksualna nie jest zalecana (np. pacjenci z ciężkimi chorobami układu sercowo-naczyniowego).
Leki te wywołują działania niepożądane, np.: bóle głowy i uderzenia gorąca, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, niestrawność, kołatania serca, suchość w ustach, wysypka, ból w klatce piersiowej, zmęczenie; udar naczyniowy mózgu, drgawki, zaburzenia rytmu serca, nagła śmierć sercowa, priapizm, przedłużona erekcja. Jednak poważne powikłania są bardzo rzadkie.
Po 24 tygodniach przyjmowania sildanefilu poprawę erekcji zgłaszało 56%, 77% i 84% mężczyzn przyjmujących odpowiednio 25, 50 i 100 mg sildanefilu. Chorzy na cukrzycę zgłaszali poprawę erekcji w 66% przypadków i satysfakcjonujące stosunki płciowe w 63% przypadków. Chorzy przyjmujący tadalafil po 12 tygodniach stosowania zgłaszali poprawę erekcji w 67% i 81% przypadków, przyjmując odpowiednio dawki 10 i 20 mg leku. Chorzy na cukrzycę zgłaszali poprawę w 64% przypadków. Po takim samym okresie jak w przypadku tadalafilu, chorzy przyjmujący wardenafil zgłaszali poprawę w 66%, 76% i 80% przypadków, przyjmując odpowiednio 5, 10 i 20 mg wardenafilu. Chorzy na cukrzycę zgłaszali poprawę w 72% przypadków.
W przypadku braku efektu leku należy sprawdzić, czy lek był przyjęty prawidłowo (poza porą posiłków, które zmniejszają wchłanianie leków z tej grupy z przewodu pokarmowego; najlepiej ok. 2 godziny po posiłku) i w odpowiedniej dawce, był znanego pochodzenia, wystąpiła stymulacja seksualna po przyjęciu leku, która jest niezbędna do pojawienia się wzwodu prącia!
Urządzenia próżniowe (vacuum constriction devices – VCD)
Prącie umiejscawiane jest wewnątrz urządzenia mającego postać cylindra, a następnie jest wytwarzana wokół niego próżnia za pomocą specjalnej pompki połączonej z cylindrem. Za pomocą tych urządzeń dochodzi do biernego napływu krwi do ciał jamistych i powstanie erekcji, której utrzymanie zabezpiecza się pierścieniem zsuwanym na podstawę prącia. Działanie takie pozwala w 90% na odbycie satysfakcjonującego stosunku, jednak ze względu na objawy uboczne w obrębie prącia (siniaki, zaburzenia czucia, ból) po dwóch latach od rozpoczęcia stosowania VCD urządzenie nadal stosuje ok. 60% pacjentów.
W przypadku niezsunięcia pierścienia do 30 minut od jego założenia może dojść do martwicy prącia i trwałych zaburzeń erekcji. W Polsce VCD nie są popularne.
Leczenie II rzutu
W przypadku braku efektu po leczeniu I rzutu – opisanego powyżej – leczeniem II rzutu są iniekcje do ciał jamistych prącia lub żele docewkowe.
Leki podawane w ten sposób powodują zwiększony napływ krwi do ciał jamistych prącia i w ten sposób prowadzą do powstania erekcji. Do tych leków zalicza się alprostadil i papawerynę, a sukces po podaniu leku sięga 85%. Docewkowo w postaci żelu stosuje się alprostadil. Możliwe jest podawanie leków w iniekcjach, również łącząc je z sobą w celu lepszego efektu.
W przypadku przedłużonej erekcji powyżej 4 godzin, co może wystąpić jako działanie niepożądane tego typu leczenia, konieczna jest konsultacja z urologiem lub zgłoszenie się do SOR (szpitalnego oddziału ratunkowego) ze względu na możliwość wystąpienia priapizmu. Jest to stan przedłużającej się bolesnej erekcji, który wymaga opróżnienia ciał jamistych z krwi, najczęściej poprzez nakłucie prącia. W przypadku braku podjęcia leczenia może dojść do martwicy prącia i trwałych zaburzeń erekcji.
Leczenie III rzutu
Stosuje się go w ostateczności po wykorzystaniu pozostałych metod.
Leczenie to obejmuje chirurgiczne wszczepienie protezy prącia. W zależności od preferencji i zamożności pacjenta są to protezy półsztywne oraz napełniane. Protezy półsztywne właściwsze są dla starszych pacjentów rzadko podejmujących współżycie i są elastyczne, ale sztywność utrzymuje się przez cały czas. Dla pozostałych pacjentów lepsze są protezy napełniane i usztywniane przed stosunkiem, a następnie opróżniane. Cały proces przebiega w implantowanym pod skórę i do moszny układzie zamkniętym. Daje to wrażenie bardziej naturalne, poza współżyciem proteza jest opróżniona, a prącie zwisa w dół, w przypadku chęci odbycia stosunku płciowego uciska się balon implantowany podskórnie, opróżniając go, a płyn przepływa do protezy, usztywniając ją.
Piśmiennictwo:
1. European Association of Urology guidelines 2009-20122. Borkowski A.: Urologia, PZWL, Warszawa 2008
3. Siroky M.B., Oates R.D., Babayan R.K.: Podręcznik urologii. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2006
4. Indeks leków (Portal mp.pl)