×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zaburzenia związane z bólem podczas stosunku płciowego (pochwica i dyspareunia)

lek. med. Łukasz Müldner-Nieckowski
specjalista psychiatra, psychoterapeuta
Katedra Psychoterapii UJ CM

Co to jest i jakie są przyczyny?

Występowanie dolegliwości bólowych w czasie próby penetracji pochwy lub podczas stosunku seksualnego zazwyczaj ogranicza lub uniemożliwia czerpanie przyjemności ze zbliżeń. Niezależnie od przyczyny, jeśli zaburzenia przebiegające z bólem nie są leczone, prowadzą w konsekwencji do unikania sytuacji intymnych, a nawet do awersji seksualnej. Jeżeli odczuwanie bólu w czasie stosunku nie jest incydentalne, a powtarza się (choć niekoniecznie przy każdym zbliżeniu), nie należy go bagatelizować.

Odczuwanie bólu często związane jest z bezwiednym skurczem mięśni dolnej ściany miednicy. Ból i skurcz najczęściej współwystępują, jednak klasyfikowane są jako oddzielne zaburzenia. Sam skurcz mięśni, uniemożliwiający lub znacznie utrudniający wprowadzenie członka do pochwy, nazywany jest pochwicą. Jest to zaburzenie głównie psychogenne. Ból odczuwany przy próbie penetracji lub w jej trakcie na różnej głębokości określa się jako dyspareunię. Ta ostatnia ma zazwyczaj mieszaną etiologię – powstaje wskutek nakładania się czynników biologicznych i psychicznych oraz behawioralnych. Pochwica i dyspareunia mają wiele cech wspólnych: występuje skurcz mięśni (bezwiedny lub świadomy, ograniczony do zwieracza pochwy lub rozszerzający się na inne grupy mięśni); pojawia się ból (przy dotyku powierzchownych struktur przedsionka pochwy, we wnętrzu przedsionka, w głębi pochwy – może być ograniczony do dotyku albo występować przewlekle); występuje lęk przed penetracją i związanym z nią bólem; rozwija się (choć nie u wszystkich kobiet) tendencja do unikania kontaktów intymnych.

Przyczyny występowania dolegliwości bólowych w czasie stosunku obejmują wiele czynników biologicznych, psychoseksualnych oraz związanych z zachowaniami seksualnymi w relacji partnerskiej. Ból odczuwany głęboko we wnętrzu pochwy jest najczęściej pochodzenia biologicznego – może się wiązać z występowaniem endometriozy i innych chorób w obrębie miednicy lub stanowić działanie niepożądane radioterapii. Ból bardziej powierzchowny może mieć podłoże mieszane. Pojawia się w przebiegu: infekcji (grzybiczej lub bakteryjnej) pochwy i przylegających gruczołów lub układu moczowego, stanu zapalnego bez infekcji (nadreaktywność komórek układu immunologicznego – mastocytów), wad anatomicznych (agenezja pochwy, włóknista błona dziewicza), niedoborów hormonalnych (atrofia pomenopauzalna), nadreaktywności i skurczu mięśni, chorób naczyniowych i neurologicznych, zaburzeń jatrogennych (wynikających z działań medycznych – np. nieprawidłowe zaopatrzenie po porodzie, radioterapia narządów miednicy). Może też mieć psychologiczne przyczyny, które obejmują między innymi: wspomnienie nieudanych w przeszłości kontaktów seksualnych lub nadużycia seksualnego, zaburzenia depresyjne i lękowe, współwystępowanie zaburzeń pożądania i podniecenia, negatywne przekonania dotyczące seksualności i intymności. Istotne są także czynniki związane z relacją partnerską, takie jak niewystarczająca gra wstępna, brak bliskości emocjonalnej i współdziałania w sytuacji intymnej, konflikty (w tym dominujący, nadużywający, poniżający partner), brak wystarczającego podniecenia ze względu na małą atrakcyjność partnera i brak satysfakcji seksualnej, niedostosowanie anatomiczne partnerów (np. zbyt duży członek lub nieprawidłowa anatomia pochwy).

Diagnoza i leczenie

W procesie terapii dyspareunii bardzo istotne jest określenie i leczenie biologicznych przyczyn bólu (jeśli takie występują). Diagnostyka wymaga zazwyczaj kilku konsultacji seksuologicznych, ginekologicznych i psychiatrycznych (lub psychologicznych), w tym spotkania terapeuty z obojgiem partnerów. Ginekolog bada dokładnie „mapę” bólu oraz reaktywność mięśni wokół pochwy. Często wykonuje się także oznaczenie profilu hormonalnego, zwłaszcza gdy występuje niewystarczające nawilżenie pochwy. Spośród metod biologicznych często stosuje się miejscowe środki znieczulające, leki rozluźniające mięśnie i przeciwlękowe, miejscową terapię hormonalną lub iniekcje botuliny w przypadku pochwicy. Niezależnie od przyczyn biologicznych procedury terapeutyczne obejmują zazwyczaj metody treningowe, w tym stopniową desensytyzację (przyzwyczajanie do rozluźnienia mięśniówki przy wprowadzaniu coraz większych obiektów do pochwy), trening partnerski (zmniejszający tendencję do unikania i zwiększający koncentrację na doznawaniu przyjemności), trening autogenny (nauka relaksacyjnego wypływu na własne ciało), psychoterapię indywidualną i/lub partnerską, psychoedukację seksuologiczną. W przypadku pochwicy z niewielką komponentą bólową lub bez bólu stosowana jest głównie psychoterapia i trening behawioralny.

Piśmiennictwo:

1. Balon R., Segraves R.T.: Clinical Manual of Sexual Disorders. America Psychiatric Publishing Inc., 2009
2. Balon R.: Sexual Dysfunction. The Brain-Body Connection, Karger 2008
3. Balon R.: Sexual Dysfunction: Beyond the Brain-Body Connection, 2011
4. Bancroft J.: Seksualność człowieka. Elsevier Urban & Partner, 2011
5. Leiblum S.R.: Principles and Practice of Sex Therapy. The Guilford Press, 2007
6. Lew-Starowicz Z., Skrzypulec V.: Podstawy seksuologii. PZWL, Warszawa 2010
7. Porst H., Buvat J.: Standard Practice in Sexual Medicine. Blackwell Publishing, 2006
05.01.2015
Zobacz także
  • Zaburzenia podniecenia
  • Awersja seksualna
  • Zaburzenia orgazmu
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta